Dziedziczność i widoczność w PPE

Jedną z podstawowych właściwości programowania obiektowego jest **dziedziczenie** i enkapsulacja. Dzięki tym cechom można łatwo budować złożone logiki aplikacji, zachowując przy tym dobrą czytelność implementacji.

Zasada dziedziczenia

Dziedziczenie wyraża to, że implementacja jednej klasy jest oparta na innej. W terminologii OOP mówimy o descendencie (klasa, która dziedziczy) i ancestorze (klasa, po której dziedziczymy).

Ogólnie rzecz biorąc, dziedziczenie polega na tym, że potomek otrzymuje wszystkie cechy przodka, albo przejmuje je dokładnie w takiej postaci, w jakiej miał je przodek, albo modyfikuje je na swój własny sposób, albo całkowicie je zastępuje i używa własnej implementacji.

Zastosowanie tego podejścia jest bardzo szerokie, a dziedziczenie jest wykorzystywane przez wiele wzorców projektowych.

Rzeczywiste wykorzystanie dziedziczenia - prezentery w aplikacji

Dziedziczenie dobrze nadaje się do projektowania tzw. prezenterów, czyli specjalnego rodzaju klas reprezentujących logikę łączenia we wzorcu projektowym MVC.

Na przykład, mamy trzy strony Strona domowa, Kontakt i Login.

Podczas implementacji każdej strony duża część logiki będzie się powtarzać (np. przyjmowanie żądania, budowanie adresu URL, renderowanie szablonu i przesyłanie wynikowego kodu HTML). Dlatego wygodnie jest zaimplementować taką logikę w pojedynczym przodku i używać jej w potomkach.

Zaczynamy od zdefiniowania przodka (nazwa klasy nie ma znaczenia, używam konwencji z frameworka Nette):

abstract class BasePresenter
{
   public function link(string $route, array $params = []): string
   {
      // implementacja metody budowania adresu URL
   }

   public function renderTemplate(string $path, array $params = []): string
   {
      // logika renderowania szablonu
   }
}

Podczas definiowania klasy użyłem nowego słowa kluczowego abstract, które mówi, że klasa BasePresenter jest abstrakcyjna. Oznacza to, że nie możemy utworzyć jego instancji, a jedynie użyć go w taki sposób, aby inna klasa dziedziczyła po nim i implementowała go. Abstrakcja ma też inne zalety, które omówimy później. Klasa nie musi być abstrakcyjna, aby mogła być dziedziczona - jest to tylko jedno z możliwych ustawień.

Teraz możemy zaimplementować drugą klasę, na przykład HomepagePresenter:

final class HomepagePresenter extends BasePresenter
{
   public function run(): void
   {
       // logika renderowania
       $this->renderTemplate('strona domowa', [
          'contactLink' => $this->link('Kontakt: domyślny'),
       ]);
   }
}

Teraz masz już działającą klasę HomepagePresenter. Zauważ, że klasa jest ostateczna, co oznacza, że nie może być już dziedziczona, co gwarantuje, że metody będą używane dokładnie tak, jak je podaliśmy.

Kiedy zaimplementowaliśmy klasę, stworzyliśmy nową metodę run(), którą może obsługiwać tylko HomepagePresenter. Wewnątrz tej metody wywołujemy metodę renderTemplate() oraz link(), których klasa nie zawiera. Nie ma to jednak znaczenia, ponieważ słowo kluczowe extends mówi nam, skąd mają być dziedziczone metody, więc te są używane.

Dzięki dziedziczeniu udało nam się uzyskać możliwość wielokrotnego wykorzystania kodu, ponieważ raz napisane metody mogą być używane w wielu miejscach.

Nadpisanie implementacji określonej metody

Bardzo często podczas dziedziczenia przydatne może być nadpisanie zachowania określonej metody. Na przykład, gdybyśmy chcieli zmienić zachowanie metody link() z poprzedniego przykładu w ContactPresenter, wyglądałoby to tak:

final class ContactPresenter extends BasePresenter
{
   public function run(): void
   {
      // logika renderowania
      echo $this->link('Strona główna:domyślna', []);
   }

   public function link(string $route, array $params = []): string
   {
      return 'https://baraja.cz';
   }
}

Aby nadpisać implementację, wystarczy ponownie zdefiniować metodę w elemencie potomnym i nadpisać jej treść. Ważne jest, aby spełnić wymagania interfejsu i zaimplementować te same argumenty wejściowe.

Widoczność dziedziczenia

Czasami chcielibyśmy ukryć niektóre metody podczas dziedziczenia i używać ich tylko wewnętrznie. Można też zezwolić na używanie ich tylko podczas dziedziczenia, a nie jako interfejsu publicznego.

Ogólnie rzecz biorąc, istnieją więc pewne proste zasady widoczności. Metody oznaczamy symbolami public, protected lub private, a reguły widoczności są następujące:

• Każdy może wywoływać metody public z dowolnego miejsca, to znaczy podczas tworzenia instancji zarówno przodka, jak i potomka.
• Tylko przodek lub potomek może wywoływać metody protected, ale nie mogą być one wywoływane z interfejsu publicznego, gdy tworzona jest instancja. Są to wewnętrzne metody służące do dziedziczenia (wygodnym zastosowaniem jest na przykład metoda link() w poprzednim przykładzie).
• Tylko bieżąca klasa może wywoływać metody private, niezależnie od ustawień dziedziczenia i interfejsu publicznego.

Zmiana widoczności w czasie pracy

W bardzo szczególnych przypadkach może być przydatna zmiana widoczności metody w czasie wykonywania, a następnie jej wywołanie. Jest ona wykorzystywana na przykład przez różne biblioteki Doctrine.

Aby zmienić widoczność, używamy natywnej klasy ReflectionClass zaimplementowanej przez samo PHP.

Jan Barášek   Více o autorovi

Autor článku pracuje jako seniorní vývojář a software architekt v Praze. Navrhuje a spravuje velké webové aplikace, které znáte a používáte. Od roku 2009 nabral bohaté zkušenosti, které tímto webem předává dál.

Rád vám pomůžu:

Kontakt